10 класс.

Тема: «Озиев Салман-Вахара лараш»

Лоарх1ам: поэта халкъа литература никъ дег1абоалабара дукха къахьийгалга

а ,из эзделах визза къонах хинналга а,цо хьийга къа зехьа дайнадоацалга а

дешархошта хьалхадаккхар,цунцара цар дог-безам ч1оаг1бар а.

Г1ирс:поэта сурт,стихай сборникаш,сурташ,фонохрестомати.

Эпиграф : «Дукха дийлад сога вахар,

Дукха дог а делхадаьд:

Цкъа хьахулаш аз мел яхар,

Т1аккха дохаш телхадаьд.»

Хьехархочун дош:

Хьамсара новкъостий,таханара вай урок хетаяьй г1алг1ай халкъа поэт,

таржамхо,1илманхо,хьехархо,х1аьта иштта 20-ча б1аьшерен г1алг1ай

культуран визза Эзде хинна Оза-Къонгий Исма1алий Салмана.

Беканаькъан Тембот д1авьлча шоллаг1вола поэт ва Салман,х1аьта г1алг1ай

литература юкъе эггара хьалха поэма яха жанр юкъейоалаяьр а ва из.Цо

арахийцад 15 поэтически сборник,царех кхоъ эрсий меттала а

да.Белгалъйоахаргья вай царех цхьаццадарий ц1ераш.Уж да: «Ираза никъ»,

«Лоаман лаьча», «Б1аьсти», «Сийлен наькъаш», «Со теш», «Хержараш»,

«Сога вахар делакъеж», «Вахара лараш», «Ираза хьаст» иштта кхы а. Х1аьта

царех х1арадар поэта яздаьд ший беррига низ,денал,безам т1а а бохийташ,

духхьал ший халкъа совг1ат хургдолаш цох.

Х1анз вай шуца ладувг1аргда Озанаькъан Салман вовзаш а из везаш а

хиннача цун заманхоша язяьча байташка.

1деш.Долгиева Р.

Цолоева Зара.

Ваьча дийнахьа денз 85 шу дузаш.

1илманхо,хьехархо,дика таржамхо-

Нохч-Г1алг1ай халкъа хьо поэт...

Вай заман ц1а хьалдотташ

К1ай ца белча баргбарий хьа корта?

Къоначар дегашка къулба хинна

Хьалха санна тахан а хьо д1аотт. Бакъдолчун сурт-сибат хьагойташ.

Ши юхь яраш юхера лелхабеш,Беррига низ,говзал т1айохийташ,

Даьхен сий лакхдар 1а хьай иллешца.Михо лестаду к1и канаш санна,

Къоначар дегашка леста хьо,Наха сийду Бешлоам—Корта санна,

Г1алг1ай къаман дукха веза хьо.Сийна 1ам чу лела чкъаьра санна,

Ц1ена я поэт хьа вахара лар.Машар,вошал,маьлха з1анараш санна,

Х1ара сага дег чу кхачийтар.

Дезткъеи пхиъ шу да вахар хестадеш,Хьа ц1ий сихденна пхаьнашка лел,

Хьа низ хилба б1аь дезткъеи пхиъ шу,Даьхен сий деш стихаш тхона язъе.

Хьа низ хилба ,тахан тхоца санна,Наьна меттал Даьхе хестае!

Хьожаргда тхо хьа поэзен т1ехьале.Дешар,сердал даим лорае.

17 март 1989шера.

2 дешархо-Ганижева Т.

Гагиев Гирихан,75 шу дузаш.Озиев Салманага.

Лакхача дег1ара воаца из воккха саг,

Бешлоам мо лакха х1ана хет сона?

Кховзткеи пхийтта шу даьнна из воккха саг,

Х1ана хет з1амига саг санна къона?

Даьра хет Бешлоам мо лакха из воккха саг,

Цунна вай поэзен лард йолла мегандаь,

Даьра къона из сийдола воккха саг,

Цун стихаш къоаналла ка ца луш йоландаь,

Сина маькх-хозал я...Из маькх хьакхеллай цо,

Вай синош ц1аккха а меца ца хилийта,

Дег чура дегаг1оз д1аарахийцай цо,

Адамаш г1оздоахаш дуне чу лелийта,

Поезен лард елла Салмана муг1араш—

Сийле д1ач1аог1ъю цар,доттаг1ал,машар...

Уж дукха дезаргда хозал мел езачоа,

Вахарах вашаш вац царех ца вашар.

3-дешархо-Яндиева М.-Саид Чахкиев

Дружеский шарж.

Дорогой наш аксакал,Всех коллег ты обскакал.

Было горе,много бед;Ты всегда был сердцем чист,Наш ученый и поэт,

Переводчик и лингвист,Видно Бог тебя хранит.Тверд ты духом,как гранит.

Древо сохнет без корней;Ты как греческий Антей,Связан с матерью- землей,

Как никто,никто другой.В чем скажи нам твой секрет?Ведь тебе не мало лет:

Пятьдесять и сорок пять –Ни прибавить ни отнять.

«Свой секрет открыть я рад:Я на оба уху глух,Ругани и сплетен яд, Не

улавливает слух»--вот такой он дал ответ.Чтож живи еще сто лет.Дар особый

тебе дан.Береги его Салман.

4 дешархо-Аушев И.

Чахкиев Юсуп.95 шу дузаш.

Тхона 1а лу ц1ена уйлаш,Хана й1оаххал къалургъяц,

Хьа поэзен хьаст духбувлаш,Тхона ц1аккха лакъаргбац.

Вай литературан беша, 1а ег1ача гаьний сом

Буаргба оаха ,хьо теша,Ца бовш ц1аккха мерза чам.

Саг вицлургвац халкъа в1алла,Т1ехьенна цох юсе ганз.

Тхоца ва хьо яздеш дилла,Хург а ва,волаш мо х1анз.

Х1анз а дагавувл со хьоца,Яьнна сай яле а дукха ха.

Бусталургбац ше дошоца,Ц1аккха лакъаш боаца тешам хьа.

Хьехархочун дош.

Озанькъан Салмана ц1и яьккхача эггара хьалхьа духьалъотт наьна лоамаш,цу

лоамара доаг1а шийла шовдаш,сийна сигале,оалхазарий декар,берий делар,

ньна й1овхал,йи1ий безам, иштта ц1ена хинна цун дог а.

Боккха а чоалхане а никъ баьб йоазонхочо вай халкъа литература

дег1адоаладара,вай къам дешара т1акхедара, иштта ийрчача,вай заман

т1ехьадисача г1улакхашца къовсам лоаттабара а.

Ч1оаг1а тамашийна,овсаре беркате вахар хиннад цун,из б1арчча заман теш

хиннав.20-ча б1аьшерен саг хиннав из.Хьажалаш из теш хиннача

хьамашка:паччахьа заман 15 шуи,Советий 1аьдала 75 шуи,т1еххьарча

«демократи» оалача ханах 10 шуи.

«Сердало» газета 2-ча номер т1а кепатехача хана денз,ше дунен т1а даьккхача

99 шерах,80 шу д1адалар цо Дешара а,Сердалон а,Культура а г1улакха.

Дешархо-Ужахова Дали.

«Къахьегам».

Дешархо:Карточка№1.Биографи.(Дейси)

Хьехархо:

Фуд сага вахарера юкъе эггара лоарх1амег1адар?-аьнна хаьттача Озанаькъан

Салмана укх тайпара жоп лу: «Ма1ача сага-эхь-эздел ,къаман яхь,даьхенцара

безам,даьй 1аьдал лорадар.Кхалсага-дезала барт тоабар,тешаме т1ехье кхеяр.

Дешархо.-Гулиев М.-«Эздели г1ожали».

Долгиев Дж.-«Хозал-дикал».

Албогачиева М.- «Нахацара г1улакх».

Ахильгова х.-«Барт-цхьоаг1о».

Карточка №2-Долгиев.

ЕвлоеваХава –Не каждому человеку выпадает счастье.

Парижева Лида-Певец мужества и доблести.

Хьехархо:Цхьаккха тематика йисаяц Салмана кхоллама юкъе ца йодаш, сага

вахарах,хьаькъалах,х1аьта иштта доастама ийрча х1амаш а бегдоахаш

хиннай цун дукха стихаш а.

Дидигова Амина-«Мотт».

Зариева зейнап-«Г1ийбатхо».

Декъа эздел-сценка хьисапе ювц 3 дешархочо.

Хьехархо.

Къаьстта хала хиннад Салмана вай халкъ мехках даьха шераш,йоазув цхьан

юкъах дита дезаш ха а ений,бакъда мел хала дхиннадале а ца вохаш

духьалъэттав из цу харцонна а.

Антошкиева Хяди-Как достойный сын своего народа.

Кастоева Макка. «Массаз шаьра хилац вахар.»

Арчакова Марем «Гайна-ганза ше лергволга..»

Ролик про Озиева.-3мин.

Дейси-«Т1еххьара йоазув»

Хьехархочун дош:

Са е урок чакхйоалаш ала безам бар,Сай нанас оалаш дукхаза хеза я со:

«Ваха миссел ираз эш вала а»,- оалар цо.Цо оалача хана аз дукха кхета а

дицар из х1ама,бакъда Салман укх дунен т1ара д1акхалхар мишта

хиннад аьлча ,т1аккха дика кхетаду аз из фу яхилга да.

Салмана оалаш хиннад: «Ма ираз да-кх,вала везача сага марх доллача

бус д1акхолха,мархий бетт хьалхарча дийнахьа каша вахар...»

Салмана хийттача бесса 2002 шера,ноябрь бетта марх лоацача бус велор

из,цу мархий бетта хьалхарча ден д1а а веллар.Из хезачул т1ехьаг1а

хайра сона,сай нанас дийцача къамаьла мах.

Дала гешт долда цох,ваха вийрза моттиг даькъала йойла цун.

Х1аьта цу т1ехь тха урок чаккхйоал,тахан укх юкъе дакъа лаьцачарна

дег т1ара баркал хилда,массанена пхиаш я,Ц1аг1а сочинени язъергъя

оаш: «Мишта хила веза ездий саг» яхача темах.