Тылчаанныын

оонньуохха -

тылбытын

сайыннарыахха

(О5олорого аналлаах тыл хамсанар дьо5урун, былчыннарын

сайыннарар кылгас тематическай хоhооннор)

Автор: Логопед Сокольникова А. С.

«Тылчаан сарсыардаанны тубуктэрэ»

Кун уеhэ ойдо (тылбытын уеhээ кете5ебут)

Тылчаан утуйан турда (тылбытын иннибит диэкки тардабыт)

Куну уерэ керустэ (тииспитин кердерен мичээрдиибит)

Оронтон ыстанан тустэ. (тылбытын аллараа диэкки тардабыт)

«Сэрээккэ»

Сарсыарда сэрээккэттэн са5аланна

Тылчаан туран хамсанна

Уна-ханас дайбанна (мичээрдиибит, айахпытын атабыт, тылбытынан

уна, ханас кулгаахтарбытыгар тардыhабыт. 5-10 тегул хатылыыбыт)

Чэпчэкитик ыстанна (мичээрдиибит, айахпытын атабыт, тылбытынан

уеhэ-аллара, тардыhабыт. 5-10 тегул хатылыыбыт)

«Куоска уут иhэр»

Мурзик тылчаан тула суурдэ (тылбытын тииспит уонна уоспут икки

ардынан анньан, текунуччу хамсатабыт)

Аhаары уердэ-кетте (тииспитин кердерен мичээрдиибит)

Тылчаан миискэ5э уут кутта (кэтит, «чааскы» курдук быhыылаах

тылбытын муннубут диэкки тардабыт)

Мурзигын уутунэн аhатта («чааскы» курдук быhыылаах тылбытынан

куоска уут иhэрин кердеребут)

Тылчаан туран танынна

Ыраастык суунна-сотунна (кэтит тылбытын уоспутугар ууран тегуруччу

хамсатабыт, хайысхатын уларытабыт)

Ийэтэ остуолга ынырда

Тылчаан аhаары олордо.

Ийэтэ тиэстэ мэhийбит (мичээрдиибит, кэтит тылбытын тииспитинэн

ытырталыыбыт – та-та-та…,уоспутунан тылбытын таптайабыт – пя-

пя-пя…, тылбытын ытыран иннин-кэннин диэкки аалабыт)

Минньигэс алаадьы буhарбыт (мичээрдиибит, кэтит тылбытын аллара

уоспутугар ууран 5-10 секуундэ хамсаппакка тутабыт)

Куорчэхтээх алаадьы минньигэс! (Мичээрдиибит, кэтит тылбытынан

уеhэ уоспутун салбанабыт)

Саахардаах чэй эриэккэс! (кэтит, «чааскы» курдук быhыылаах тылбытын

муннубут диэкки тардабыт)

Тылчаан аhаан буттэ (тииспитин

кердерен мичээрдиибит)

Олоппостон тюстэ (тылбытын аллара тардабыт)

Салфетканнан сотунна (уостарбытын кэтит тылбытынан эргиччи

сотобут)

Тииhин ыраастык суунна (аллараа, уеhэ тиистэрбитин тылбытынан

сотобут)

Тылчаан маанытык танынна

Батта5ын ньылбаччы тараанна (мичээрдиибит, кэтит тылбытын

ытырабыт, тиистэрбит икки ардынан иннин-кэннин диэкки аалабыт)

Бэгэччигэр чаhы кэттэ (мичээрдиибит, айахпытын атабыт, тылбытынан

уна, ханас кулгаахтарбытыгар тардыhабыт. 5-10 тегул хатылыыбыт)

Таhырдьа оонньуу тэбиннэ. (тылбытын иннин диэкки тардабыт)

«Тылчаан кердеех тугэннэрэ»

«Хачыал»

Тылчаан олбуорга та5ыста (тиистэрбитин кердерен мичээрдиибит)

Дьиэтин аанын кини сапта (аhа5ас айахпытын ньимиччи сабабыт, 5-6

тегул хатылыыбыт)

Тылчаан тургэн эр бэрдэ

Бастаан хачыаллыы элээрдэ (мичээрдиибит, айахпытын киэнник атабыт

тылбыт тебетун уеhээ-аллараа тиистэрбит кэннигэр да5айабыт, 4-5

тегул хатылыыбыт).

«Футбол»

Хачыалыттан хал буолан

Сууруен-кетуен санаата

Уна-ханас салайан

Мээчик тэбэ оонньоото (айахпытын сабабыт, тылбыт тебетунэн

иэдэспитин уна-ханас анньабыт, иэдэспит кэннигэр «мээчиги

текунутэбит»)

«Массыына»

Массыыната кыhыл еннеех

Тургэн туерт келеhелеех

Мотуорун бэрэбиэркэлээтэ

«Дын-дын-дын» диэн бэрилээтэ. (Мичээрдиибит, айахпытын киэнник

атабыт, тылбытын тиистэрбит уеhэ кете5ебут, тылбыт тебетунэн уеhэ

тиистэрбит кэннигэр «дын-дын-дын» диэн тонсуйабыт. Бастаан

бытааннык, онтон тургэтиибит. 5-10 секуундэ кэмигэр хатылыыбыт)

«Хормуоска»

Хормуоска5а оонньоото

Тимэхтэрин бэрийдэ

Уу-чуумпуну аймаата

Тула ырыа ньиргийдэ (мичээрдиибит, тылбытын таналайбытыгар

сыhыарабыт. Тылбытын араарбакка сынаахпытын аллараа тардабыт,

тылбытын сы5арыппакка айахпытын сабабыт уонна эмиэ куускэ атабыт.

4-5 тегул хатылыыбыт).

«Парус»

Парустаах лодканы килиэйдээтэ (мичээрдиибит, айахпытын киэнник

атабыт, тылбыт тебетун уеhэ тиистэрбит кэннигэр анньан 8-10 дылы

хамсаппакка тутабыт)

Кылбаччы кырааскалаата. (мичээрдиибит, айахпытын атабыт,

тылбытын уеhэ кете5ен таналайбытын иннин-кэннин диэки имэрийэбит)

Ыраас ууну оймоото

Моряк буола оонньоото.

«Тэллэй»

Тылчаан тэллэйдьит буолла

Бэртээхэй тэллэй булла

Тэллэйэ биир атахтаах

Сэлээппэтэ арыылаах (мичээрдиибит, айахпытын атабыт, тылбытын

таналайбытыгар сыhыарабыт. Айахпытын саппаппыт!)

«Тылчаан до5отторо»

«Ат»

Ат туйа5ынан табыйар

Тылчааны оонньуу ынырар

Кини - Тылчаан атаhа

Аты миинэр а5ата (мичээрдиибит, айахпытын киэнник атабыт,

тылбытын таналайбытыгар сыhыара-сыhыара араарабыт)

«Индюк»

Улахамсык индюк

Кыыhырбыт курдук

Куллугураан санарда

Олбуор устун хаамта (мичээрдиибит, айахпытын атабыт, тылбытын

уеhээ уоспутугар да5айан иннин-кэннин диэкки «бл-бл-бл» диэн

хамсатабыт)

«Ба5а»

Быччайбыт харахчаан

Ырбайбыт айахчаан

Кыра куех атасчаан

Инчэ5эй ба5ачаан (тиистэрбитин ыпсаран мичээрдиибит, 5-10 аа5абыт,

3-4 тегул хатылыыбыт)

«Кумаар»

Кумаар ба5аттан куттанар

Окко-маска сыбанар

Кумаар тумса сытыы

Ытыраары дыыгыныыр (мичээрдиибит, айахпытын киэнник атабыт,

тылбытын ере кете5ен уеhэ тиистэрбит кэннигэр эрчимнээхтик анньан

«дззззз» диэн уhуннук, 10-15 секуундэ санарабыт).

«Тонсо5ой»

Тонсо5ой мутукка олорор

Тумсунан кендейу тонсуйар

Уену-кейууру, дьэ, булар

Тюргэнник, бэргэнник тобулар (мичээрдиибит, айахпытын атабыт,

тылбытын уеhэ кете5ебут. Тылбыт уhугун уеhэ тииспит кэннигэр «д-д-

д…» диэн куускэ «охсобут». 10-20 секуундэ бастаан бытааннык, кэлин

тургэтиибит. Тылбыт тебете эрэ хамсыырын умнубаппыт!).

«Чиэрбэ»

Тонсо5ойтон куттанан

Чиэрбэ аа-дьуо сэрэнэн

Хороонуттан быкта

Эмиэ теттеру саста (мичээрдиибит, айахпытын атабыт, синньигэс

тылбытын иннин диэки таhаарабыт-кистиибит)

«Дьуос»

Дьуос суурэн битигиниир (тылбытын тиистэрбит уонна уостарбын икки

ардынан анньан тегуруччу хамсатабыт. Айахпыт сабыылаах!)

Иннэлээхпин диэн киhиргиир

Сибэккини сытыр5алыыр (муннубутунан салгыны э5ирийэбит)

Кэрэтиттэн дьиктиргиир (тыыммытын таhаарар кэммитигэр

«кэрэтиин!» диибит)